مقاومت در برابر چروک و بازگشت از چروک پارچه
مقدمه
مقاومت در برابر چروک شدن (Wrinkle Resistance) شامل مقاومت در برابر ایجاد چین و چروک و بازگشت از چروک میباشد مقاومت در برابر چروک شدن بستگی به سختی مواد مصرفی دارد در حالیکه بازگشت از چروک (Wrinkle Recovery به قابلیت ارتجاع يا الاستيسيته مواد بستگی دارد. عبارات Crease و Wrinkle هر دو به معنی چروک به کار میروند و در بسیاری از جهات شبیه به هم می باشند. هر چند از نظر شکل ظاهر برای آنها تفاوتهایی ذکر گردیده است. بدیهی است پارچه ای که نسبت به Wrinkle مقاوم ،باشد به سختی دچار Crease می.شود مواد خیلی سخت در برابر خم شدن و چروک مقاومت میکنند اما این مواد همیشه برای محصولات نساجی که انعطاف پذیری در آنها اهمیت دارد، مناسب نیستند. در نساجی محصولی مورد نیاز است که بتواند تغییر شکل دهد و به سرعت به حالت اولیه برگردد باید خاصیت ارتجاعی وجود داشته باشد که شامل مقاومت در برابر چروک میباشد و یک برگشت پذیری سریع و قوی نیز وجود داشته باشد. بازگشت از چروک در حالت تر و خشک در ظاهر پارچه مورد توجه میباشد بخصوص در الیاف سلولزی تغییر شکل دادن منسوجات در حالت خشک باعث ایجاد چروک قابل توجهی می.شود فقدان قدرت بازگشت از چروک در مورد پارچه های شسته شده و یا به هر صورت خیس شده بسیار مهمتر میباشد
۲-۳-۵- عوامل موثر بر روی مقاومت پارچه در برابر چروک بعضی از خواص ساختاری ،پارچه قدرت بازگشت از چروک آنرا مشخص می.کند مهمترین مشخصه ها عبارتند از نوع لیف ،مصرفی ظرافت و ساختار نخ ساختمان پارچه و تکمیلهای انجام شده روی آن بیشتر رفتار چروک پذیری پارچه به علت ساختار شیمیایی و فیزیکی الیاف سازنده آن میباشد. در مورد سایر خواص یک قانون عمومی وجود دارد که پارچه هایی که الیاف و نخهای آن آزادی حرکت بیشتری دارند عموماً قابلیت بازگشت از چروک بهتری نسبت به ساختار محکم دارند.
الف – الیاف مصرفی
الیاف مصرفی در پارچه ها تاثیر مهمی در واکنش پارچه در برابر چروک شدن دارند پنبه و سایر الیاف سلولزی مثل ریون و کتان قابلیت بازگشت از چروک ضعیفی دارند این مساله در ارتباط با ساختار شیمیایی این الیاف در جائیکه پیوندهای هیدروژنی بین زنجیرهای سلولزی در لیف آنها را بهم متصل میکند توضیح داده میشود (شکل ۷۵ – (الف) وقتیکه پارچه تا یا چروک میشود این پیوندها شکسته میشوند و اجازه میدهند که مولکولها نسبت به یکدیگر حرکت .کنند پیوندها میتوانند در حالت چروک دوباره تشکیل شوند و چروک را ثابت نگه دارند این پدیده هم در حالت خشک و هم در حالت تر رخ میدهد. اما در حالت تر بسیار شدیدتر میباشد آب مصرفی در شستشو به شکسته شدن پیوندهای هیدروژنی کمک میکند و وقتی پارچه خشک شود چروکها ثابت میمانند اتو کردن پس از شستشو اغلب در صورت استفاده از بخار به همراه گرما موثرتر میباشد چون پیوندهای هیدروژنی شکسته میشوند و فشار اتو اجازه پیدا میکند تا سطح پارچه را صاف کند.
الیاف مصنوعی مثل نایلون و پلی استر معمولاً در فرایند تولید تثبیت حرارتی میشوند. مولکول ها به صورت مناسب در موقعیت خودشان ثابت میشوند و حرکت نمیکنند تا مقدار معادل انرژی بیشتر از آنکه در پدیده چروک رخ میدهد فراهم شود از تثبیت حرارتی همچنین میتوان برای تثبیت پلیسه و چروک در لباسها و سایر منسوجات استفاده کرد.
در لیف پشم هم تاثیر ساختار شیمیایی و هم ساختار فیزیکی مشاهده میشود. مولکول ها در لیف پشم به صورت فنری قرار گرفتهاند و تعدادی پیوند عرضی بین آنها وجود دارد که به آنها کمک میکند که به موقعیتهای اصلیشان برگردند (شکل ۵-۷-ب). به علاوه الیاف موج طبیعی دارند که به لیف فنر مانند کمک میکند که به صورت اعمال چروک به حالت اولیه خود باز گردند. لیف اکریلیک معمولاً تحت تثبیت حرارتی موج قرار میگیرد تا رفتاری مشابه پشم ایجاد کند.
ب- ظرافت و ساختار نخ
ظرافت و ساختار نخ در مقاومت پارچه در برابر چروک نقش دارند نخهای ضخیم تر به دلیل مقاومت خمشی بیشتری که دارند در مقابل چروک پذیری مقاومت میکنند یک دستمال گردن با پارچه کتانی از نخهای ظریف بسیار راحت تر از یک کتان سنگین وزن چروک می.شود به هر حال خاصیت ارتجاعی ساختارهای سبک و سنگین وزن پارچه چروک شده بستگی به بازگشت الاستیک آنها دارد. سایر خصوصیات نخ نیز ممکن است روی چروک پذیری آن تاثیر بگذارد یکی از این خصوصیات که مورد توجه واقع شده تاب نخهای ریسیده شده میباشد درجه تاب ،بیشتر باعث اعمال کشش بیشتری روی الیاف موجود در نخ میشود (شکل ۵-۸). این ساختار قابلیت کمتری برای بازگشت از حالت چروک دارد، چون کشش زیاد ممکن است باعث تغییر شکل غیر الاستیک – غیر قابل بازگشت شود. در شکل 8-5 نخ A تاب بیشتری نسبت به نخ B دارد بنابراین نخ B تمایل به بازگشت از چروک بیشتری از نخ A دارد.
ج- تاثیر تکسچره کردن نخ
بازگشت از چروک در پارچه هایی که دارای نخ پود تکسچره شده با جت هوا میباشد کمتر از همان پارچه با نخ تکسچره نشده میباشد تثبیت حرارتی میزان کلی بازگشت از چروک را بهبود میبخشد.
د-خواص ساختمانی پارچه
خواص ساختمانی پارچه میتواند روی چروک پذیری و بازگشت از چروک تاثیر گذار باشد. پارچه گردباف کمتر از پارچه تاری پودی چروک میشود به دلیل اینکه نخها کمتر به هم میچسبند و می توانند با آزادی بیشتری در ساختمان پارچه حرکت کنند و تنش ناشی از اعمال چروک را جذب کنند. در مقایسه یک پیراهن پنبه ای با بافت حلقوی و یک پیراهن پنبه ای تاری پودی احتمال اینکه لباس تاری پودی پس از شستشو به اتو کردن احتیاج پیدا کند بسیار بیشتر است بافتهایی با انعطاف پذیری بیشتر مثل ساتنها و سرژه های کم تراکمتر کمتر چروک میشوند پارچه هایی با بافتهای خاب دار و پرزدار بیشتر از بافت تافته در مقابل چروک شدن مقاومت می.کنند چون نخها و یا الیافی که به سطح پارچه عمود د کمک میکنند که پارچه در مقابل تغییر شکل خمشی مقاومت کند.
تاثیر تراکم پارچه نیز مشخص میباشد بافت محکم تر سبب ایجاد کشش بیشتری در پارچه میشود و معمولاً باعث برگشت پذیری کمتر میشود.
هـ – عملیات تکمیل بر روی پارچه
از سال ۱۹۳۰ تکمیلهایی روی پارچه های سلولزی انجام شده تا برگشت پذیری از چروک آنها افزایش پیدا کند. اصطلاحات مختلفی برای این پارچههای تکمیل شده بکار گرفته شده است ضد چروک بشور بپوش، استفاده راحت، پرس دائم و پرس بادوام (DP). برای تکمیلهای امروزی اصطلاح آخری پذیرفته تر میباشد. به نظر میرسد اصطلاح بادوام توصیف دقیق تری از صافی ظاهری این پارچه ها نسبت به اصطلاح دائمی میباشد. محصولات امروزی با این تکنیکها اغلب تحت عنوان ضد چروک یا برون چروک تبلیغ میشوند.
تکمیل های DP از جایگزینی پیوندهای شیمیایی کوالانسی قوی بین زنجیرهای سلولزی به جای پیوندهای ضعیف هیدروژنی ایجاد میشوند پیوندهای کوالانسی حرکت زنجیرهای سلولز را محدود میکنند و بازگشت الاستیک آنها را از حالت چروک افزایش میدهند معمول ترین تکمیل DP استفاده از متیلول دی هیدروکسی اتیلن اوره (DMDHEU) میباشد. امروزه پارچه های پنبه ای و مخلوط پنبه اغلب توسط یک تکمیل DP عمل میشوند تا پس از شستشو و خشک شدن ظاهری صاف به آنها بدهد. همچنین تکمیلها به حفظ شکل ،لباس ظاهر درزها و دوام پلیسهها و چروکها در محصولات نساجی کمک میکنند ضد چروک کردن پارچه های %۱۰۰ پنبه ای بسیار مهم میباشد زیر شلواری و لباسهای ضد چروک توسط تولید کنندگان لباسهای مردانه تولید شده اند.
معایبی نیز در تکمیل پرس بادوام (DP) ایجاد میشود چون مولکولهای پلیمری در الیاف تکمیل شده حرکت کمتری دارند و انرژی کمتری جذب میکنند در نتیجه استحکام، ازدیاد طول و مقاومت راحتی سایشی کاهش می یابد.
بطور کلی تکمیل DP تاثیرات زیر را روی پارچه میگذارد.
استحکام کالا را کاهش میدهند.
روی زیر دست کالا تاثیر دارند و سبب زبر شدن پارچه میشوند.
انعطاف پذیری کالا را کاهش میدهند.
جذب آب و رطوبت را کاهش میدهند استحکام پارگی (tearing)را کاهش میدهد.
بدون دیدگاه